جشن آذرگان چیست؟

تاریخچه جشن آذرگان به دین زرتشت برمیگردد. آذرگان یکی از جشن ‌های دوازده ‌گانه سال در آیین زرتشتی است. این جشن به مناسبت ستایش ایزد آذر و ایزد آتش برگزار می ‌شود. آتش در آیین زرتشتی نماد پاکی، روشنی و زندگی است. زرتشتیان معتقدند که آتش از اهورا مزدا، خالق جهان  سرچشمه می ‌گیرد و نماد حضور او در جهان است.

در این روز زرتشتیان به آتشکده‌ ها می ‌روند و با نیایش معبود خود و قربانی کردن، از خدای خود بابت همه نعمت هایی که در اختیارشان قرار داده تشکر و قدرانی می کنند. علاوه بر غذاهای مرسوم، از شیرینی‌ ها و میوه‌ های مختلف که نماد شادی و خوشبختی است در این جشن پذیرایی می شود. البته در برخی از مناطق، غذاهای متنوعی با توجه به آداب و رسوم محلی تهیه می ‌شوند.

تاریخچه جشن آذرگان

جشن آذرگان یکی از اعیاد باستانی ایران است که قدمت آن به دوران پیش از زرتشت باز می ‌گردد. در دوران زرتشت، اهمیت آتش در آیین زرتشتی بیشتر شد و در نتیجه این روز یکی از جشن‌ های مهم به حساب آمد.

این جشن در دوران ساسانیان به اوج شکوفایی خود رسید. در این دوران، آتشکده‌ های بزرگی در سراسر ایران ساختند. جشن و مناسبت های این چنین با شکوه و عظمت خاصی در این مکان ها برگزار میشد.

پس از اسلام، نیز مانند سایر جشن ‌های ایرانی این مناسبت کمرنگ شد. با این حال، زرتشتیان همچنان این جشن را با دیدار همدیگر و پایکوبی زنده نگه داشتند.

این جشن نمادی از اهمیت آتش در فرهنگ و آیین ایرانی است. همچنین فرصتی برای زرتشتیان فراهم می کند تا مانند عید نوروز با یکدیگر دیدار کنند.

گل آذریون، گل رسمی جشن آذرگان است. این گل کوچک به رنگ‌ های زرد، نارنجی، و قرمز یافت می ‌شود. در جشن آذرگان، زرتشتیان از گل آذریون برای تزئین سفره‌های خود استفاده می ‌کنند.

جشن آذرگان چه روزی است؟

جشن آذرگان مربوط به پایان سومین ماه پاییز در تقویم ایرانی است. در تقویم شمسی ایرانی، آذر ماه از 22 نوامبر تا 21 دسامبر به مدت 30 روز است. این روز در نهم آذرماه در تقویم زرتشتی برابر است با سوم آذر ماه خورشیدی برگزار می شود. این روز به عنوان یکی از اعیاد مهم ایرانی، به مناسبت فصل سرما و ورود زمستان است. این جشن معمولاً با شعله‌ های آتش، خواندن اشعار و سرودهای مرتبط با فصل زمستان و ایام یلدا، خوردن میوه‌های زمستانی و انجام فعالیت‌ های مرتبط با فرهنگ و سنت‌ های ایرانی همراه است. این روز، به عنوان "روزی فرخنده و خوش‌ یوم" توصیف شده و جشن ‌های خاصی به مناسبت آن برگزار می ‌شود.

نامگذاری این روز به دلیل هم ‌نامی با نخستین روز از ماه آذر است، که به عنوان آذر نام دارد. این جشن به تعبیر زرتشتیان نشان از ارادت و احترام به آتش دارد، زیرا آتش به عنوان نمادی از پاکیزگی و پاک‌کنندگی در میان ایرانیان باستان محبوبیت دارد.

رسم و رسوم جشن آذرگان

مراسم جشن آذرگان در آتشکده‌ ها با خواندن نیایش ‌های ویژه و قربانی کردن حیوانات آغاز می‌ شود. سپس، زرتشتیان به دور آتش می ‌نشینند و به نیایش و گفتگو می ‌پردازند.

در این مراسم، زرتشتیان از ایزد آذر سپاسگزاری می ‌کنند و از او می‌ خواهند که به زندگی آن‌ ها روشنی و پاکی هدیه دهد.

در این روز، زرتشتیان در خانه‌ های خود نیز جشن و شادی می‌ کنند. آن‌ها به یکدیگر هدیه می ‌دهند و غذاهای ویژه این جشن را می ‌خورند.

در برخی از مناطق، در این روز، مسابقات ورزشی نیز برگزار می ‌شود. این مسابقات معمولاً شامل کشتی، تیراندازی و قایقرانی است.

امروزه در شهرهایی چون کرمان، یزد، شیراز، تهران و سایر مناطق، توسط جمعیت زرتشتی به عنوان یک اقلیت مذهبی این مراسم برگزار می ‌شود. یکی از عناصر ثابت این جشن، خواندن بخش ‌هایی از اوستا توسط موبدان است که بخشی اساسی و همیشگی این مراسم را تشکیل می‌ دهد. این فعالیت‌ ها نه تنها نمادی از ارتباط این گروه با تاریخ و فرهنگ خود دارد؛ بلکه اهمیت دینی و مذهبی آن را هم در جامعه یادآوری می ‌کند.

این جشن فرصتی برای زرتشتیان است تا اهمیت آتش را در زندگی خود گرامی بدارند و از نعمت روشنایی و پاکی سپاسگزاری کنند.

نمادهای جشن آذرگان

یکی از نمادهای اصلی جشن آذرگان، گل آذریون است. این گل که به رنگ‌های زرد، نارنجی، و قرمز یافت می‌شود، سمبلی از آتش و نور است. زرتشتیان در این روز از گل آذریون برای تزئین سفره‌های جشن خود استفاده می‌کنند. همچنین این گل نشانه‌ای از باروری، خوشبختی و گرمای زندگی محسوب می‌شود. همان‌طور که نور و گرمای آتش در زندگی روزمره زرتشتیان نقش مهمی دارد، گل آذریون نیز نمادی از این ویژگی‌ها در فرهنگ زرتشتی است.

جشن آذرگان نه‌تنها یک مراسم مذهبی بلکه فرصتی برای تقویت روابط اجتماعی است؛ زرتشتیان در این روز مانند عید نوروز به دیدار دوستان و آشنایان خود می‌روند و با یکدیگر به شادی و جشن می‌پردازند.

شعر در مورد جشن آذرگان

شعرهای زیبا و مفرحی برای توصیف زیبایی جشن آذرگان اختصاص یافت. در ادامه چند شعر در مورد این جشن را از زبان شاعران مشهور مرور می کنیم:

مسعود سعد سلمان

اي خرامنده سرو تابان ماه

روز آذر می چو آذر خواه

شادمان کن مرا بـه می کـه جهان

شادمان شد بـه فر دولت شاه

مولانا

آتش عشق است کان در نی فتاد

جوشش عشق است کان در می فتاد

آتش است این بانگ و نیست باد

هر که این آتش ندارد نیست باد

ادیب برومند

از آن رو آتش افشانیم در دشت

که از اندیشه روشن نشانی ست

عبدالحسین سپنتا

شراری که ایران از آن روشن است

همان روشنی بخش جان و تن است

به تو گوید این آتش دل فروز

بسی داستان‌ ها به صد ساز و سوز

جشن آذرگان در شاهنامه

در جشن آذرگان، انجام کارهای پر از برکت، مشورت و انجام اعمال نیکوکارانه تأکید شده است. این روز به عنوان یکی از جشن‌ های ویژه آتش در فرهنگ ایران، در ستایش آذر اهورایی برگزار می ‌شود. این مراسم نه تنها به مناسبت آغاز فصل سرما، بلکه به عنوان یک اظهار ارادت و شکرگزاری به نعمت‌ های زندگی، خصوصاً نعمت آتش است.

در شاهنامه، از این جشن در چند جا یاد شد. در یکی از این موارد، در داستان کیخسرو، آمده است که کیخسرو پس از پیروزی بر افراسیاب، آن را با شکوه و عظمت خاصی برگزار می ‌کند. در این جشن، کیخسرو به آتشکده می ‌رود و با نیایش و قربانی، از خدای خود بابت موفقیتی که به دست آورده تشکر می کند.

در مورد دیگری، در داستان رستم و سهراب، آمده است که رستم پس از کشتن سهراب، در رثای او، جشنی را برگزار می ‌کند. این نشان می ‌دهد که جشن آذرگان در فرهنگ ایرانی، اهمیت ویژه‌ای دارد.

در شاهنامه این جشن، فرصتی برای ایرانیان است تا از نعمت آتش و روشنایی سپاسگزاری کنند و پیروزی ‌های خود را جشن بگیرند.

در داستان گشتاسب، هم از این جشن به نیکی یاد می شود.

در قصهٔ "بهزاد و منیژه"، تصویر زمستان به همراه توصیفی از جشن ‌های آذرگان و تشریفات مربوط به آن در کاخ‌ ها آمده است. در این توصیفات، جشن ها به عنوان نماد هایی از زندگی و شادی در میان سلطنت ‌ها و مردم به تصویر کشیده می ‌شوند.

 در داستان سیاوش، آمده است که سیاوش در آتش می ‌افتد تا از آتش پاکی و روشنایی بهره‌مند شود. این نشان می‌ دهد که آتش در فرهنگ ایرانی، نماد پاکی و روشنایی است.